حدود سه سال و نیم پس از پایان جنگ عراق علیه ایران و یازده سال پس از آغاز جنگ تحمیلی، در تاریخ ۱۸ آذر ماه سال ۱۳۷۰ آقای خاویر پرز دکوئیار دبیر کل سازمان ملل رسما عراق را به عنوان کشور آغازگر جنگ با ایران معرفی کرد. از روزی که جنگ شروع شد یکی از خواسته‌های ایران از جامعه بین الملل، اعلام رسمی عراق به عنوان دولت متجاوز و تن دادن این کشور به آثار حقوقی ناشی از شروع جنگ بوده است. حتی در همان هفته اول جنگ که ضیاءالحق رئیس جمهور پاکستان به همراه حبیب شطی دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی برای تلاش جهت آتش بس به تهران آمدند و با امام خمینی دیدار کردند، خواسته ایران آن بود که آنها در رسانه های جمعی اعلام کنند که عراق، جنگ را شروع کرده است تا راهی برای آتش بس باز شود، ولی آنها امتناع کردند. به هر حال نه دولت عراق که جنگ را شروع کرده بود، خود را عامل و آغاز کننده جنگ معرفی می‌کرد و نه دولت های بزرگ حاضر بودند رسما اعلام کنند که جنگ را صدام حسین بر ایران تحمیل کرده است و نه شورای امنیت سازمان ملل در طول دوره جنگ، حاضر شد موضع بیطرفانه و درستی در مسائل جنگ اتخاذ کند. همین امر باعث شد تا جنگ به مدت ۸ سال ادامه یابد و تلفات و خسارات زیادی برای دو کشور ببار آورد.
در آن زمان در تبلیغات دولت بعثی عراق و کشورهای مخالف ایران سعی می‌شد که نشان دهند که شعارهای انقلاب اسلامی که خواهان الگوگیری ملت های تحت ستم از شیوه مردم ایران در مبارزه با استبداد برای رهایی و آزادی خود از حاکمیت دیکتاتورها بوده است، علت شروع جنگ بیان شود. به هر حال این وضعیت ادامه یافت تا آن که امام خمینی با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل در ۲۷ تیر ماه سال ۱۳۶۷ راه را برای خاتمه جنگ باز کردند. از آن زمان به بعد ایران پیگیر اجرای بندهای این قطعنامه از جمله بند مربوط به مشخص شدن کشور آغاز کننده جنگ بود.
زمان گذشت تا آن که صدام حسین در ۱۱ مرداد ماه سال ۱۳۶۹ به کشورهای کویت و عربستان حمله کرد و سر زمین کویت را به طور کامل اشغال کرد و آن را استان نوزدهم عراق خواند. از این زمان بود که ورق برگشت و قدرت های حامی صدام از عراق روی برگرداندند و جمهوری اسلامی توانست مسائل مربوط به جنگ از جمله موضوع تعیین متجاوز را دنبال کند. دو سال پس از حمله عراق به کویت، دبیر کل سازمان ملل متحد به منظور اجرای بندهای ۶ و ۷ قطعنامه ۵۹۸، درروز ۲۳ مرداد ماه ۱۳۷۰ برابربا ۱۴ اوت ۱۹۹۱ نامه‌ای به کشورهای ایران و عراق نوشت و از آنها خواست که ادله خود را برای معرفی کشور آغاز کننده جنگ اعلام نمایند. این درخواست با تمسخر دولت عراق مواجه شد و این کشور یک پاسخ شکلی و غیر محتوایی در ۴ شهریور ۱۳۷۰ برابر با ۲۶ اوت ۱۹۹۱ به همراه مدارک خود به دبیرکل سازمان ملل ارائه داد. اما جمهوری اسلامی ایران مدارک مستند و مستدلی در حد یک کتاب را در ۲۴ شهریور ماه ۱۳۷۰ برابر با ۱۵ سپتامبر ۱۹۹۱ به دبیر کل سازمان ملل ارائه کرد.
مستندات ایران تکیه بر ماده ۵۱ منشور ملل متحد مبنی بر دفاع مشروع داشت. دبیرکل سازمان ملل متحد پس از مشاوره با گروهی از کارشناسان خبره‌ای که خود آنها را انتخاب کرده بود و نیز مطالعه سندهای ایران و عراق، این سندها را در اختیار یک گروه بی طرف قرار داد. پس از اظهار نظر گروه کارشناسان مستقل، در نهایت در تاریخ ۱۸ آذر ماه سال ۱۳۷۰ برابر با ۹ دسامبر ۱۹۹۱ دبیر کل سازمان ملل نظر خود را مبنی بر این که عراق، آغازگر جنگ بوده است، طی یک گزارش رسمی در ۹ بند به شورای امنیت سازمان ملل اعلام نمود. دربند ۶ گزارش دبیر کل سازمان ملل آمده است: "رویداد برجسته‌ای که تحت عنوان موارد نقض حقوق و مقررات بین المللی در بند ۵ این گزارش بدان اشاره کردم، همانا حمله ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ علیه ایران است که بر اساس منشور سازمان ملل متحد، اصول ۲ قوانین شناخته شده بین المللی یا اصول اخلاقی بین المللی قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است".
وی در بند ۷ گزارش آورده است: "حتی اگر قبل از شروع مخاصمه، برخی تعرضات از جانب ایران به خاک عراق صورت گرفته باشد، چنین تعارضاتی نمی‌تواند توجیه کننده تجاوز عراق به ایران که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه در پی داشت باشد. تجاوزی که ناقض ممنوعیت کاربرد زور است که یکی از اصول آمره حقوق بین الملل است". البته دبیرکل سازمان ملل در پایان گزارش خود در بند ۹ به این نکته هم که خواست عراق بود، اشاره کرده است که:" از دید من به نظر نمی‌رسد تعقیب بند ۶ قطعنامه ۵۹۸ هدف مفیدی را برای صلح در بر داشته باشد".
به هر حال شورای امنیت سازمان ملل می‌بایستی گزارش دبیرکل را تصویب کرده و به صورت رسمی عراق را به عنوان متجاوز اعلام می‌کرد که چنین اقدامی صورت نگرفت. در مجموع می‌توان گفت که اظهار نظر و گزارش دبیرکل سازمان ملل به صورت رسمی تجاوز نظامی عراق به ایران را در اسناد رسمی و در افکار عمومی ثبت کرد، ولی باعث نشد که ایران بتواند خسارات خود را از عراق مطالبه و دریافت نماید.
اگر به رفتاری که شورای امنیت سازمان ملل با تجاوز عراق به کویت با حمله ارتش عراق به سر زمین ایران انجام داد توجه کنیم در می‌یابیم که از همان روز اول اشغال کویت، شورای امنیت سازمان ملل.
عراق را متجاوز اعلام کرد و لشکرکشی عراق به کویت را محکوم کرد و خسارات مستقیم و غیر مستقیم کویت از این تجاوز را برآورد کرد و تا دلار آخر آن را از عراق دریافت کرد. اما چون قدرت های بزرگ سر ناسازگاری با ایران را داشتتند و ایران هم روابط بین المللی درستی ندارد، هنوز هم نتوانسته است خسارات جنگ را از عراق دریافت کند و حتی با تحریک دولت های خارجی ساختمان های دیپلماتیکش در عراق از جمله در کربلا و نجف هم امنیت ندارند.
فاعتبروا یا اولی الابصار